بندر کنگ در دوران پیش از اسلام
منابع مکتوب تاریخی باتوجه به موقعیت جغرافیایی بندر کنگ قبل از اسلام نامی از این بندر تاریخی نمی‌برند و یا در منابع مکتوب یافت نشده است. اما قلعه لشتان در نزدیکی بندر کنگ و آثار به جامانده در آن، حکایت از قدمت دیرینه این بندر دارد. مکتوبات مختلف در خصوص نام لشتان حکایت از تلقی آن به‌عنوان ناحیه‌ای مشتمل بر روستاها و قلعه و بندر کنگ بوده دارد. قلعه لشتان در ارتفاعی کمتر از ۲۰۰ متر و مساحتی حدود ۳۰۰۰۰ هکتار دارد. در گذشته در اطراف قلعه و در لبه های کوه دیواری از سنگ بنا شده و در هر بیست تا سی متر طول دیوار یک برج دیدبانی ساخته شده است. درون قلعه آثار برجای مانده از حکایت از تعداد زیادی خانه، انبار آذوقه، برکه‌های مسقف و غیرمسقف و آب انبار و همچنین گورستان دارد. با ایجاد فرضیه‌ها و مشاهدات آثار تاریخی می‌توان به شواهدی دسترسی پیدا کرد که بندر کنگ به عنوان تنها بندر بزرگ ساحل دریا در منطقه باستانی لشتان، سابقه‌اش به پیش از اسلام بر می‌گردد. قلعه لشتان که شهری تقریبا پنج هزار نفری بر بالای یک کوه است، در دوره‌های مختلف تاریخی کاربردهای متفاوتی داشته است و ممکن است در یک دوره، انبار غلات و آذوقه مردم بوده و در دوره دیگری، دولتمرد یا حاکمی از آن به‌عنوان یک دژ نظامی استفاده کرده است. وجود نشانه های ایران باستان در قلعه لشتان و بناها و برکه های سنگی آن، نشان از قدمت این قلعه و منطقه دردوره های قبل از اسلام دارد.
چون در دوره هخامنشی، شاهان این دوره و به ویژه، داریوش هخامنشی توجه خاصی به تجارت دریایی در مناطق جنوبی ایران داشته‌اند و موقعیت جغرافیایی و سواحل بندر کنگ که در قسمت غربی خلیج فارس واقع است و نزدیکی بیشتر به تخت جمشید، کاخ شاهان هخامنشی و پاسارگاد داشته است، نمی توانست از نگاه سلسله هخامنشی نادیده انگاشته شود. در دوره ساسانی نیز اردشیر بابکان و جانشینان او توجه ویژه‌ای به خلیج فارس و بنادر و جزایر آن داشتند.
درحال حاضر، کاوش‌های باستانشناسی در کنگ و اطراف آن صورت نگرفته و تنها مدرکی که درحال حاضر می توان به آن استناد کرد، قلعه لشتان و قدمت آن و سنگ قبرها و شیوه خواباندن مرده‌ها در قبرستان روستای بارچاه (واقع در حریم شهر کنگ) است. در هرحال، قلعه لشتان به عنوان دژی که از یک طرف بر چاه مسلم و مناطق پس کرانه ای بندر کنگ مسلط بوده و از طرف دیگر، اشراف کامل بر دریا و بنادر کنگ و لنگه دارد، برای حاکمان ادوار مختلف اهمیت داشته است. به گفته ای، روستای بارچاه مرکز لشتان بوده و بندر کنگ، تنها بندر آن روز خطه لشتان محسوب می شده است. (نوربخش، ۱۳۷۴، صص۱۹-۲۰)
داستانها و نظراتی درخصوص اینکه میان قلعه لشتان و برج مدور که درجنوب غربی بندر کنگ در داخل دریا وجود داشته، راهی زیرزمینی وجود دارد و از آن در دوران‌های محاصره قلعه برای انتقال آب و آذوقه استفاده می‌شده است.